Zbrojownia Sztuki

Wielka Zbrojownia w Gdańsku, znana również jako Arsenał jest największym świeckim budynkiem  pozostałym z czasów gdańskiego renesansu. Jego pierwotnym przeznaczeniem, zgodnie z nazwą było zapewnienie bezpieczeństwa miastu. Obecnie mieści się tu główna siedziba Akademii Sztuk Pięknych.

Budowa budynku przypada na początek XV wieku, choć plany budowy arsenału zrodziły się jeszcze w poprzednim stuleciu. Zaniepokojeni coraz bardziej realnym zagrożeniem ze strony Szwecji mieszczanie postanowili zadbać o obronę miasta. Budowa rozpoczęła się w 1602 roku i trwała 3 lata. Realizacji projektu podjął się jeden z najwybitniejszych architektów epoki, Antoni van Obbergen. 

Budowa zbrojowni

Fasada wzniesiona jest za pomocą czerwonej cegły holenderskiej, która oprócz koloru charakteryzuje się swoim niewielkim rozmiarem. Bryła budynku z zewnątrz sprawia wrażenie 4 połączonych ze sobą, lecz oddzielnych budynków. Zdobienia wykonane zostały z piaskowca oraz złota. Bogactwo zdobień głównej strony budynku robi niesamowite wrażenie. Wejścia do budynku otoczone są portalami, nad każdym umieszczono herb Gdańska który podtrzymują dwa lwy. Pomiędzy portalami, w centralnej części budynku umieszczono posąg Minerwy, rzymskiej bogini sztuki i rzemiosła ale również i wojny. Jest ona znakomitą patronką budynku za czasów kiedy pełnił funkcję zbrojowni, oraz czasów nowożytnych gdzie nauki pobierają młodzi artyści. Lecz to nie koniec ozdób budynku, na gzymsach odpoczywają sfinksy, a nieopodal nich na straży stoją gdańscy wojownicy. Na szczycie budynku ustawiono rzeźby pikinierów, halabardzisty oraz wachmistrza. 

Budynek ze strony Targu Węglowego jest mniej zdobiony, jednak nie pozostał on zapomniany. Z pomnikiem, znajdującym się z tej strony związana jest ciekawa historia. Widniejąca tam postać Kozaka, przy nodze którego leży ścięta głowa przypomina historię Jana Podkowy.

Jan Podkowa był hospodarem mołdawskim, który postawił się Stefanowi Batoremu. Za nieposłuszeństwo wobec króla został skazany na śmierć przez ścięcie głowy. Przed śmiercią zdążył wygłosić niedługie przemówienie, którym tylko podkreślił swoje niezadowolenie i brak szacunku do władcy. Zanim uklęknął na przyniesionym przez siebie dywanie, wypił z kielicha z winem i pozdrowił swoich towarzyszy. Gdy po zmówieniu modlitwy, cios kata wciąż nie nadchodził- miał zwrócić się do oprawcy z pytaniem na co czeka. Poinstruowany przez kata poprawił kołnierz, który wcześniej zasłaniał jego szyję i tak oto dokonał żywota.

Przeznaczenie budynku

Od momentu, kiedy budynek powstał aż do końca XVII wieku budynek spełniał swoje pierwotne założenie. Przechowywana była tu amunicja oraz różnego rodzaju broń- aby w razie potrzeby miasto mogło sprawnie się bronić przed najeźdźcom. Warto zaznaczyć, że za swoich czasów gdańska Wielka Zbrojownia była jednym z większych zbrojowni w Europie. 

W XIX wieku budynek służył jako szpital, aż do upadku Wolnego Miasta Gdańsk. W czasie I wojny światowej powrócono do użytkowania go jako miejsce do składowania broni. Ze względu na to, że budynek był ściśle zamknięty bez względu na to jaką pełnił funkcję- niestety nie mamy dokładnych informacji o tym jak wyglądało wnętrze, ani co dokładnie było tam przechowywane. Istnieją przesłanki wskazujące na to, że od 1793 roku aż do połowy XIX wieku przetrzymywano tam portrety królów polskich wyniesione z Wielkiej Sali Ratusza Głównego.

Po zakończeniu wojny znajdowała się tam nowatorska restauracja, w której zainstalowane były automaty wydające gotowe posiłki. Jednak już w 1922 roku przyziemie, po zlikwidowaniu restauracji przekształcono na pasaż handlowy.

Czasy II wojny światowej

Niestety jak wiele budynków w całej Polsce, Wielka Zbrojownia uległa zniszczeniu podczas wojny. W 1945 roku, w czasie zawieruchy wojennej, budynek doszczętnie spłonął. Pozostały jedynie fragmenty fasady oraz niektóre rzeźby. Przez lata po wojnie odbudowywano i przywracano budynek do dawnej chwały. W okresie od 1947 do 1965 roku zrekonstruowano hełmy na wieżach oraz ogólną konstrukcję budowli. Pierwsze lata nowego milenium przyniosły dalsze remonty. Fasady budynku zyskały nowe życie, powróciły na nie dawne zdobienia- polichromie. Na budynek powróciły również ozdobne rzygacze. 

Zbrojownia Sztuki

W grudniu 2015 roku w pasażu budynku inaugurację miała otwarta galeria sztuki. Pierwsza wystawa odbyła się z okazji zarówno ponownego otwarcia budynku dla mieszkańców, jak i 70-lecia Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Obecnie przestrzeń ta służy do prezentowania prac studentów.

Wielu mieszkańców Gdańska jest wciąż podzielonych jeśli chodzi o decyzje podjęte w sprawie zagospodarowania przestrzeni. Wcześniej rozważany był powrót do zagospodarowania jaki przyziemie miało w latach 20 poprzedniego stulecia. Być może kiedyś powrócą tu kawiarnie i otwarte przejście.